Nhiều bạn trẻ khi khởi nghiệp thường tập trung vào các câu hỏi thực tiễn như: “Làm sao gọi vốn?”, “Làm sao mở rộng thị trường?”. Tuy nhiên, ít ai dành thời gian suy ngẫm sâu sắc hơn: “Mình đang học được gì, và học từ ai?”. Đây chính là yếu tố cốt lõi quyết định sự bền vững của một startup, không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu. Câu chuyện của anh Nguyễn Thành Nhân – cựu kỹ sư Google với hơn 10 năm kinh nghiệm tại thung lũng Silicon, hiện là CEO Calapa Fintech và đồng sáng lập Amnis Finance – minh họa rõ nét cho điều này. Theo anh, sự nghiệp hay khởi nghiệp không phải là một đường thẳng tắp, mà là chuỗi các lựa chọn chiến lược. Và lựa chọn quan trọng nhất không nằm ở ý tưởng sản phẩm, mà chính là… người đồng hành. Trong một cuộc phỏng vấn gần đây trên Cafef, anh chia sẻ rằng việc giới thiệu nhân tài cho Google không chỉ giúp cộng đồng mà còn mang lại lợi ích cá nhân, như được lãnh đạo Google đích thân mời ăn và cảm ơn, chứng tỏ mạng lưới quan hệ có thể tạo ra giá trị lâu dài.
- Mối quan hệ là “oxy” của khởi nghiệp
Anh Nguyễn Thành Nhân chưa từng nộp hồ sơ xin việc trực tuyến; tất cả cơ hội đều đến từ mạng lưới quan hệ cá nhân. Anh từng giới thiệu 73 người vào Google, với 15 người trúng tuyển – tỷ lệ thành công cao hơn hẳn so với ứng tuyển thông thường, thường chỉ khoảng 0.2% theo dữ liệu từ Google. Điều này không chỉ dừng lại ở việc làm cá nhân mà còn áp dụng mạnh mẽ vào khởi nghiệp. Theo một báo cáo từ Google for Startups, mạng lưới quan hệ giúp startup tiếp cận nhà đầu tư nhanh chóng hơn, giảm thời gian gọi vốn từ hàng tháng xuống chỉ vài tuần. Cụ thể:
- Một lời giới thiệu từ nhà đầu tư uy tín có thể rút ngắn quy trình gọi vốn, giúp startup tiết kiệm chi phí và thời gian. Ví dụ, nhiều startup Việt như VNG hay Tiki đã mở rộng nhờ kết nối từ các mentor quốc tế.
- Một kết nối từ người trong ngành có thể mở ra thị trường mới, tiết kiệm hàng tỷ đồng chi phí marketing. Nghiên cứu từ Harvard Business Review cho thấy, các startup thành công thường có mạng lưới rộng lớn, giúp họ tiếp cận khách hàng tiềm năng hiệu quả hơn 30% so với không có mạng lưới.
Bài học rút ra: Xây dựng mối quan hệ chất lượng không phải là việc phụ, mà là yếu tố sống còn. Trong bối cảnh Việt Nam, nơi hệ sinh thái startup đang phát triển mạnh mẽ với hơn 3.000 startup hoạt động (theo Bộ Khoa học và Công nghệ), việc tham gia các sự kiện như Techfest hay các nhóm cộng đồng như Việt Referral (do chính anh Nhân sáng lập) có thể tạo lợi thế cạnh tranh lớn.
- Chọn người thầy, không chỉ chọn công ty
Khi làm việc tại Google, anh Nhân không chọn vì thương hiệu hay mức lương cao, mà vì cơ hội học hỏi từ lãnh đạo xuất sắc, giúp anh rèn luyện kỹ năng quản lý và công nghệ. Tương tự trong khởi nghiệp, việc chọn đồng sáng lập (co-founder) là quyết định then chốt. Theo dữ liệu từ SeedBlink, startup với nhiều co-founder thường thu hút đầu tư gấp đôi so với solo founder, vì họ bổ sung lẫn nhau về kỹ năng. Với founder, điều này càng quan trọng:
- Một ý tưởng hay chưa đủ. Quan trọng là bạn đồng hành cùng ai, ai có thể dạy bạn kỹ năng sống còn: gọi vốn, quản lý tài chính, giữ đội ngũ khi khủng hoảng. Một báo cáo từ Nature chỉ ra rằng, startup với 2-3 co-founder có tỷ lệ thành công cao hơn 30%, nhờ giảm rủi ro và tăng đa dạng kỹ năng. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất dẫn đến thất bại startup là xung đột giữa co-founder, chiếm tới 55% các trường hợp theo Google for Startups.
Lời khuyên: Đừng chọn đồng sáng lập chỉ vì “hợp tính”; hãy chọn người bổ sung những gì bạn thiếu, như kỹ năng kỹ thuật nếu bạn mạnh về marketing. Ví dụ, các cặp co-founder thành công như Larry Page và Sergey Brin của Google đã chứng minh điều này.
- Biết rời đi khi không còn học được gì
Google là “giấc mơ” của hàng triệu người, nhưng khi cảm thấy không còn học hỏi thêm, anh Nhân quyết định rời đi để theo đuổi startup. Trong khởi nghiệp, điều này càng cấp thiết vì thị trường thay đổi nhanh chóng. Theo Altar.io, dấu hiệu cần pivot bao gồm doanh số đình trệ, cạnh tranh quá lớn, hoặc tăng trưởng chậm. Cụ thể:
- Thị trường thay đổi liên tục, với công nghệ mới như AI và blockchain đang định hình lại ngành fintech – lĩnh vực của Calapa và Amnis.
- Nếu bám vào mô hình cũ chỉ vì an toàn, startup sẽ sớm bị bỏ lại phía sau. Các ví dụ nổi bật: Slack pivot từ game sang công cụ làm việc nhóm, hay Instagram từ ứng dụng check-in giống Foursquare sang nền tảng chia sẻ ảnh, dẫn đến thành công tỷ đô.
Founder cần đủ dũng cảm để xoay trục (pivot), giống như anh Nhân dám rời Google để bắt đầu hành trình mới tại Việt Nam, nơi anh tin rằng cơ hội lớn hơn Mỹ nhờ tiềm năng tăng trưởng kinh tế.
- Cho đi trước, nhận lại sau
Anh Nhân từng được giúp đỡ, nên lập nhóm Việt Referral để hỗ trợ cộng đồng Việt Nam vào Google, giúp hàng trăm người có cơ hội. Triết lý “cho đi trước” (give first) không chỉ là cá nhân mà còn là nền tảng cho hệ sinh thái khởi nghiệp bền vững. Theo Tech in Asia, tại Việt Nam, startup cần phát triển mindset “give before you get” để tránh “ném đá giấu tay” và khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm. Khi founder, cố vấn, nhà đầu tư chia sẻ cơ hội, cộng đồng sẽ lớn mạnh hơn. Sách “Give First” của Brad Feld nhấn mạnh rằng, việc cho đi tạo ra mạng lưới lâu dài, giúp doanh nghiệp tăng trưởng gấp bội.
Startup Việt cần tinh thần này: Thay vì giữ riêng, hãy cùng tạo giá trị. Ví dụ, các startup như Appota hay Base.vn đã thành công nhờ chia sẻ kiến thức qua các hội thảo, góp phần xây dựng hệ sinh thái Việt Nam với hơn 1 tỷ USD đầu tư startup năm 2024.
Tóm lại:
Khởi nghiệp thành công không đến từ ý tưởng đơn thuần, mà từ người đồng hành phù hợp.
Mối quan hệ là “oxy” để startup tồn tại và phát triển.
Hãy chọn thầy, chọn đồng sáng lập phù hợp – hơn là ý tưởng hào nhoáng.
Luôn sẵn sàng rời vùng an toàn khi không còn học hỏi được.
Và quan trọng: biết cho đi, để cùng nhau phát triển, góp phần xây dựng một hệ sinh thái startup Việt Nam vững mạnh, hướng tới tầm nhìn toàn cầu.